Een recent ontdekt virus in China zorgt voor onrust onder virologen wereldwijd. Wetenschappers waarschuwen dat het HKU5-CoV-2-virus, een genetische naaste van het dodelijke MERS-coronavirus, zich op een gevaarlijk kruispunt bevindt. Volgens onderzoekers van Washington State University is het virus nog maar één kleine genetische verandering verwijderd van het vermogen om mensen te besmetten.
De ontdekking roept herinneringen op aan eerdere virusuitbraken, met COVID-19 nog vers in het geheugen, en zet de roep om strengere laboratoriumcontroles en internationale samenwerking opnieuw op scherp.
Virus op rand van mutatie naar mensbesmetting
Het HKU5-CoV-2-virus komt momenteel uitsluitend voor bij vleermuizen, maar wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat het zich eenvoudig zou kunnen aanpassen. Uit labtesten blijkt dat slechts één mutatie aan het spike-eiwit voldoende is om menselijke ACE2-receptoren – die zich bevinden in onder andere neus, mond en keel – te kunnen binnendringen.
Juist dat spike-eiwit is bepalend voor de mate waarin een virus in staat is om menselijke cellen te infecteren. In het huidige stadium is het virus dus nog niet besmettelijk voor mensen, maar de kloof is angstaanjagend klein geworden.
De herkomst van het virus wakkert zorgen aan
De vleermuizen waarin het virus werd gevonden, leven in zuidelijk en oostelijk China. Die geografische oorsprong zorgt voor extra alertheid, zeker omdat het HKU5-CoV-2-virus eerder al werd onderzocht door het Wuhan Institute of Virology.
Datzelfde instituut werd eerder in verband gebracht met het ontstaan van COVID-19. Hoewel daar nooit hard bewijs voor is geleverd, blijft de verdenking hardnekkig. Zowel de FBI als de CIA sluiten nog altijd niet uit dat SARS-CoV-2 is ontsnapt uit dat lab. Deze context maakt de ontdekking van een nieuw, bijna besmettelijk virus in dezelfde regio extra gevoelig.
Nieuwe technologieën onthullen verontrustende details
Dankzij cryo-elektronenmicroscopie – een techniek waarmee de structuur van virussen op nanoschaal in beeld wordt gebracht – zagen onderzoekers dat het spike-eiwit van het HKU5-virus momenteel grotendeels gesloten blijft. In die vorm is besmetting met mensen onmogelijk.
Maar bij een minimale genetische aanpassing verandert dat eiwit naar een open structuur. In dat scenario wordt het plotseling wel mogelijk om menselijke cellen te infecteren. Een eerder onderzoek uit Wuhan bevestigde al dat een variant van dit virus, bekend als Lineage 2, menselijke ACE2-receptoren al kan binden. Dat betekent dat het virus de ‘sleutel’ om menselijke cellen binnen te dringen deels al bezit.
Simulaties tonen lage drempel voor overdracht
Om de risico’s beter te begrijpen, gebruikten wetenschappers zogenaamde pseudovirussen. Dit zijn onschadelijke virusdeeltjes die zich gedragen als echte virussen, maar zich niet vermenigvuldigen. Uit deze simulaties bleek dat vleermuiscellen eenvoudig geïnfecteerd worden.
Bij menselijke cellen lukte dit alleen nadat het virus met één specifieke mutatie was aangepast. Het experiment toont aan dat de barrière voor een overdracht van dier naar mens bijzonder laag ligt. Slechts een kleine evolutionaire stap zou voldoende zijn om het virus besmettelijk te maken voor mensen.
Dierenmarkten blijven broedplaatsen voor virusevolutie
Het werkelijke gevaar zit niet alleen in het virus zelf, maar ook in de omgeving waarin het zich kan ontwikkelen. In markten waar wilde dieren als civetkatten of nertsen dicht op elkaar worden gehouden, is de kans op mutaties groot.
Zulke diersoorten kunnen als tussengastheer fungeren waarin het virus verder evolueert. De geschiedenis van zowel SARS als COVID-19 laat zien dat dit geen theoretisch risico is, maar een beproefd recept voor een nieuwe pandemie. Dergelijke markten vormen een voedingsbodem voor virussen die hun weg naar mensen kunnen vinden.
Discussie over laboratoria opnieuw opgelaaid
De ontdekking van HKU5-CoV-2 zet het debat over laboratoriumveiligheid opnieuw op scherp. Vooral laboratoria zoals dat in Wuhan liggen onder een vergrootglas vanwege zorgen over transparantie en veiligheid.
Het gebrek aan internationale inspectie en openheid voedt de angst voor menselijke fouten of onbedoelde ontsnappingen van virussen. Zeker nu blijkt dat het nieuwe virus nauwe verwantschap vertoont met MERS en uit dezelfde regio komt als het lab dat eerder onder vuur lag, groeit de bezorgdheid over controle en toezicht.
Nog geen besmettingen, maar de dreiging is reëel
Hoewel er op dit moment nog geen menselijke besmettingen zijn vastgesteld, laat het onderzoek zien dat het potentieel daarvoor wel degelijk bestaat. Het virus bevindt zich op de rand van een cruciale mutatie. En dat maakt waakzaamheid essentieel.
Volgens de wetenschappers is het van groot belang dat de internationale gemeenschap alert blijft en investeert in monitoring, samenwerking en regulering van de handel in wilde dieren. Alleen zo kunnen we tijdig ingrijpen als een virus zich daadwerkelijk aanpast.
Geen ruimte voor onverschilligheid
We weten inmiddels hoe snel een lokale uitbraak kan uitgroeien tot een wereldwijde gezondheidscrisis. Daarom is het cruciaal dat deze signalen serieus worden genomen. Angst mag dan geen goede raadgever zijn, onverschilligheid is een veel gevaarlijkere vijand. Het voorkomen van een nieuwe pandemie begint bij tijdige waarschuwingen zoals deze – en bij het handelen daarop.
