De verkiezingsstrijd wordt al lang niet meer alleen gevoerd in debatten of op campagnetours. Steeds vaker verschuift de strijd om de kiezer naar sociale media, waar politici met korte filmpjes, persoonlijke verhalen en zorgvuldig geregisseerde beelden proberen invloed te winnen. Platforms als Instagram, X en TikTok zijn uitgegroeid tot onmisbare wapens in de moderne politieke campagne.
De opmars van filmpjes in de politieke strijd
De kracht van beeld speelt een steeds grotere rol in hoe politici zich presenteren. Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen merkte SGP-leider Chris Stoffer dat aan den lijve, toen Kamervoorzitter Martin Bosma na een verspreking grappend zei: “Oeps, oeps, daar gaat je filmpje.”
Een verwijzing naar de vele korte fragmenten die tegenwoordig massaal op sociale media worden gedeeld. Ook PVV-leider Geert Wilders refereerde eraan toen hij weigerde antwoord te geven op een vraag van Denk-leider Stephan van Baarle. “Blijkbaar moet iedere fractie zijn eigen filmpje maken,” zei hij droog.
Het typeert hoezeer de politieke arena zich verplaatst heeft naar het scherm. Politieke communicatie is korter, scherper en meer gericht op zichtbaarheid dan ooit.
Volgens Patrick van Erkel, docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam, is dat geen toeval. “Politici gebruiken sociale media om hun boodschap te versimpelen en snel te verspreiden. Veel mensen volgen geen lange debatten, maar wél korte filmpjes waarin politici een punt scoren. Die fragmenten bepalen tegenwoordig het beeld dat kiezers van hen hebben.”
Regie over het eigen imago
Op sociale media hebben politici zelf de regie. Ze kiezen bewust welke beelden ze delen, in welk licht en met welke toon. Volgens Van Erkel is dat een belangrijk verschil met traditionele media. “Wie bij een talkshow aanschuift of een interview geeft, heeft weinig controle over de montage. Online bepaal je zelf het verhaal.”
Daarom delen lijsttrekkers niet alleen beelden van debatten, maar ook foto’s van aangenomen moties, optredens in televisieprogramma’s en gunstige peilingen. Sommige politici voegen daar persoonlijke inkijkjes aan toe. Zo laat Geert Wilders regelmatig zijn kat Noortje zien, bezoekt Frans Timmermans zijn favoriete voetbalclub Roda JC, en deelt VVD-leider Dilan Yeşilgöz beelden van haar bezoek aan Sail Amsterdam.
Het doel is duidelijk: sympathie wekken door herkenbaarheid. Politicologen noemen dat privatisering – het bewust tonen van persoonlijke kanten om dichter bij de kiezer te komen.
De dunne grens tussen echt en gemaakt
Toch schuilt in dat persoonlijke tintje ook een risico. Authenticiteit is essentieel, maar moeilijk te faken. Van Erkel verwijst naar het Amerikaanse voorbeeld van congreslid Alexandria Ocasio-Cortez, die tijdens het koken live op Instagram met volgers sprak over politiek. “Dat voelde oprecht,” zegt hij. “Maar toen Elizabeth Warren hetzelfde probeerde, vonden mensen het juist gemaakt.”
In Nederland ging het Yeşilgöz niet veel anders af toen ze op sociale media vertelde dat ze haar vakantie had besteed aan ‘veel het land in gaan’ en ‘de campagne voorbereiden’. Critici vonden haar te bedacht en te afstandelijk, waardoor het gewenste effect uitbleef. De lijn tussen authentiek en geënsceneerd blijkt dun, zeker in een tijd waarin kiezers snel door oppervlakkige beelden heen prikken.
Thema’s en strategieën op maat
Sociale media geven politici de kans om de nadruk te leggen op onderwerpen waarop hun partij goed scoort. “Iedere partij probeert het publieke debat te sturen richting de thema’s waar ze sterk in zijn,” zegt Van Erkel. “Door herhaaldelijk dezelfde onderwerpen online te belichten, ontstaat vanzelf een associatie met dat thema.”
Platforms als Instagram en TikTok lenen zich bij uitstek voor korte, herkenbare boodschappen. Denk aan herhaalbare slogans, duidelijke standpunten en emotionele beelden. De algoritmes van deze platforms zorgen ervoor dat populaire content snel viraal kan gaan, wat de zichtbaarheid van politici enorm vergroot.
Wie regeert op Instagram?
Een analyse van de huidige volgersaantallen laat zien dat Geert Wilders veruit de populairste politicus op Instagram is. Zijn bereik is vele malen groter dan dat van Rob Jetten, die de tweede plaats bezet. Thierry Baudet, ooit zeer actief op sociale media, verloor terrein nadat hij het lijsttrekkerschap overdroeg aan Lidewij de Vos. Zij telt met 28.900 volgers aanzienlijk minder dan haar voorganger.
Aan de onderkant van de lijst staan namen als Eddy van Hijum (NSC), Mirjam Bikker (ChristenUnie) en Chris Stoffer (SGP). Toch gebruiken ook zij Instagram actief om jongere kiezers te bereiken – een groep die steeds vaker via sociale media politieke informatie tot zich neemt.
X blijft het machtigste politieke podium
Ondanks de kritiek op eigenaar Elon Musk blijft X (voorheen Twitter) het belangrijkste kanaal voor politiek Nederland. Wilders domineert ook daar, met een enorm bereik en scherpe uitspraken die regelmatig het nieuws halen. Dat zorgt voor een sneeuwbaleffect: een tweet leidt tot mediaberichten, die weer nieuwe volgers opleveren.
Volgens deskundigen is juist dat samenspel van sociale media en traditionele media de sleutel tot succes. “Wie online iets weet los te maken, krijgt gratis zendtijd in journaals en talkshows,” zegt Van Erkel. “Daardoor versterken beide werelden elkaar.”
TikTok als nieuw speelveld
TikTok is het nieuwste front in de politieke strijd, al blijft de aanwezigheid van politici er beperkt. Geert Wilders, Caroline van der Plas, Mirjam Bikker en Esther Ouwehand zijn er niet actief. CDA-leider Henri Bontenbal en FVD-lijsttrekker Lidewij de Vos begonnen er pas recent.
De populairste politicus op TikTok is op dit moment Denk-leider Stephan van Baarle, met ruim 41.000 volgers. Zijn video’s over de oorlog in Gaza trekken opvallend veel kijkers. Rob Jetten en SP-leider Jimmy Dijk volgen met respectievelijk 18.500 en 17.900 volgers.
Campagne 2.0: imago, emotie en echtheid
De opkomst van sociale media heeft de manier waarop politiek wordt bedreven blijvend veranderd. De strijd om de kiezer speelt zich niet langer alleen af in de Tweede Kamer, maar ook in de digitale arena. Politici vechten daar om aandacht, likes en volgers – en proberen met elk filmpje een stukje vertrouwen te winnen.
Zoals Van Erkel het samenvat: “Sociale media geven politici macht en vrijheid, maar het publiek herkent onmiddellijk wanneer iets te geregisseerd is. Alleen wie authentiek blijft, wint echt terrein.”
