Een simpele boodschap op een kassabon, een paar vergeten blikjes in een jaszak of een ongemakkelijke blik richting een bewakingscamera; je verwacht het niet van iemand op leeftijd. Toch werd een 82-jarige man onlangs betrapt op diefstal in een supermarkt in Rotterdam.
Geen poging tot winstbejag of criminele intenties, maar een wanhopige daad van iemand die simpelweg niet meer rondkomt van zijn AOW. Zijn verhaal legt pijnlijk bloot hoe fragiel het vangnet voor ouderen kan zijn, zelfs na een leven lang werken en bijdragen aan de samenleving.
Basisbehoeften niet langer vanzelfsprekend
De man, die anoniem wil blijven en in dit artikel Jan wordt genoemd, werd betrapt op het meenemen van enkele basisboodschappen zonder te betalen. Geen luxeproducten, geen overdaad – enkel broodnodige levensmiddelen. Toen medewerkers hem aanspraken, bekende hij meteen. “Ik kan niet rondkomen van mijn AOW,” zei hij eenvoudig, maar met voelbare schaamte. De verklaring raakte de medewerkers, die ondanks de regels zijn situatie niet konden negeren.
De politie werd erbij gehaald, maar handelde met begrip. Jan kreeg geen boete of aanhouding, wel een gesprek en een luisterend oor. Voor steeds meer ouderen is de maandelijkse AOW-uitkering onvoldoende om in hun levensonderhoud te voorzien. De stijgende huurprijzen, oplopende energiekosten, en toenemende zorguitgaven maken het voor mensen met een bescheiden inkomen vrijwel onmogelijk om zonder hulp rond te komen.
Zeker in grote steden zoals Rotterdam, waar het prijsniveau boven het landelijk gemiddelde ligt, komen veel gepensioneerden in de knel. De veronderstelling dat ouderen na hun pensioen zorgeloos kunnen leven, blijkt in de praktijk vaak niet houdbaar.
Jan woont zijn hele leven al in Rotterdam en werkte tot zijn pensioen in de bouw. Zijn lichaam is op, zijn spaargeld verdwenen aan medische kosten, en de enige vaste inkomensbron is de AOW. Iedere maand moet hij schipperen tussen medicijnen, boodschappen en vaste lasten. Op een dag ging het mis. Niet uit onwil, maar uit nood. Zijn daad was geen keuze, maar een gevolg van een systeem dat niet toereikend genoeg is.
Medewerkers reageren met begrip
De supermarktmedewerkers toonden zich zichtbaar geraakt door het voorval. Hoewel zij verplicht waren de procedure te volgen, wilden ze ook laten zien dat Jan geen crimineel is. De politie bevestigde later dat er met empathie is gehandeld. Dit is geen unieke situatie, zeggen hulpverleners. Steeds vaker komen ze ouderen tegen die op of onder de armoedegrens leven en het psychisch zwaar hebben. De schaamte is groot, de drempel om hulp te vragen nog groter. Vaak blijven problemen onzichtbaar totdat het misgaat.
Het incident met Jan is niet op zichzelf staand. Het is een pijnlijke illustratie van een groter probleem. Veel ouderen leven van alleen de AOW, wat neerkomt op een bedrag rond de 1.300 euro per maand voor een alleenstaande. Daarmee is het nauwelijks mogelijk om alle kosten te dekken, zeker in een tijd waarin inflatie en zorgkosten stijgen. De verhalen stapelen zich op, en de cijfers liegen er niet om. Er is dringend behoefte aan structurele veranderingen in het sociale stelsel, zodat niemand op hoge leeftijd nog in zulke benarde situaties terechtkomt.
Om deze schrijnende gevallen tegen te gaan, zijn verschillende maatregelen denkbaar. Denk aan het verhogen van de AOW-uitkering, of het automatisch toekennen van extra ondersteuning aan ouderen met lage inkomens. Gemeentelijke voedselbanken zouden actief ouderen moeten benaderen, in plaats van te wachten tot zij zich melden. Ook lokale overheden kunnen meer doen: denk aan subsidies, sociale hulpverleners die huisbezoeken afleggen en betere voorlichting over beschikbare steun.
Het is ook belangrijk dat maatschappelijke initiatieven meer ruimte krijgen. Vaak zijn het vrijwilligers en lokale organisaties die als eerste de signalen oppikken. Zij verdienen structurele steun en erkenning. Daarnaast zou het gesprek over armoede onder ouderen zichtbaarder gevoerd moeten worden – zonder oordeel, maar met respect en empathie.
Oproep tot actie voor een waardige oude dag
Het verhaal van Jan raakt omdat het confronteert. Het laat zien dat waardigheid en financiële zekerheid in de praktijk niet vanzelfsprekend zijn. Zelfs niet na tientallen jaren werken, belasting betalen en bijdragen aan de maatschappij. Het is een oproep om ons stelsel tegen het licht te houden, om empathischer beleid te voeren en om meer menselijkheid in onze systemen te brengen. Want ouderdom mag nooit gepaard gaan met honger, angst of schaamte.
