De beschuldigingen aan het adres van Jaap van Zweden zorgen voor flinke opschudding binnen de muziekwereld. De internationaal gelauwerde topdirigent wordt door meerdere musici beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. Binnen diezelfde wereld gonst inmiddels ook de vraag of dit het begin is van een bredere discussie, waarin zelfs grote namen als André Rieu niet ongenoemd blijven.
Verschillende orkestleden die onder leiding van Van Zweden werkten, spreken over een intimiderende sfeer. “Hij schreeuwt naar je alsof je een kind van vier bent,” klinkt het in een van de anonieme verklaringen. Volgens betrokkenen zou de angstcultuur al jaren bestaan, maar bleef deze lang buiten beeld van de media. De schok is groot, maar de verrassing is klein. Binnen de wereld van klassieke muziek is het niet ongebruikelijk dat temperament en perfectionisme botsen met sociale veiligheid.
De media zwijgen, tot het misgaat
Telegraaf-journalist Jordi Versteegden en Privé-hoofdredacteur Evert Santegoeds bespreken de situatie in de podcast Strikt Privé. Evert verbaast zich erover dat de Nederlandse pers Van Zweden jarenlang nauwelijks heeft belicht. “Als hij jarenlang chef-dirigent geweest is van The Met in New York en daar afscheid neemt, dan sta je echt in de voetsporen van Leonard Bernstein,” zegt hij. Toch lijkt alleen negatief nieuws het journaal te halen. Wanneer er lof of eerbetoon is, blijft het publiek stil.
Volgens Santegoeds komt het huidige mediastormpje niet geheel onverwacht. “Daar was het wachten op eigenlijk,” stelt hij droogjes. De opmerking dat Jaap een ‘hoge boom’ is die veel wind vangt, krijgt in deze context extra lading. Zijn indrukwekkende carrière, waaronder zijn rol als chef-dirigent bij toporkesten wereldwijd, lijkt hem niet te beschermen tegen de harde realiteit van publieke verantwoording. Hoe hoog je ook klimt, het risico op valpartijen blijft bestaan.
Kritiek op de ‘teerheid’ van musici
Toch wordt er ook twijfel geuit over de ernst van de beschuldigingen. “Ik weet niet hoe teer die zieltjes zijn,” zegt Evert, doelend op de musici die zich uitspreken. Hij suggereert dat in de drang naar topprestaties soms harde woorden vallen, en dat dit binnen de context van een professioneel orkest geaccepteerd zou moeten worden.
Jordi zet daar een kanttekening bij: “Praat je het daarmee goed?” Een terechte vraag, zeker nu grensoverschrijdend gedrag steeds minder wordt weggewuifd als ‘passie’ of ‘druk van het moment’.
André Rieu genoemd als volgende in het vizier
In de podcast valt plotseling ook de naam van André Rieu. “Het wachten is ook op André Rieu misschien wel,” zegt Santegoeds, waarna er een korte stilte valt. Hoewel er geen concrete aanwijzingen zijn, wordt de suggestie gedaan dat niemand tegenwoordig nog veilig is voor publieke ontmaskering. “Ik zeg wel: ‘Nee joh’, maar je weet het gewoon niet meer,” voegt Jordi toe. De toon is luchtig, maar de onderliggende boodschap is duidelijk: in deze tijd kunnen zelfs de meest geliefde publieksfiguren plots in opspraak raken.
Een industrie onder druk
Evert stelt zich kwetsbaar op door toe te geven dat ook hij niet altijd even zachtzinnig is geweest in zijn werkomgeving. “Het is niet de padvinderij,” zegt hij, doelend op de hectiek van de redactie. “In het heetst van de strijd wordt er wel eens wat gezegd.” Zijn slotopmerking – “If you can’t stand the heat, stay out of the kitchen” – weerspiegelt een opvatting die bij een groeiende groep mensen juist onder vuur ligt. Want wanneer houdt passie op, en begint intimidatie?
Een ongemakkelijke spiegel voor de entertainmentwereld
De ophef rond Van Zweden en de suggestieve verwijzing naar Rieu vormen een bredere illustratie van een verschuivende norm in de culturele sector. Wat jarenlang werd gezien als ‘vakmanschap met karakter’, wordt nu steeds vaker herkend als gedrag dat schadelijk is voor medewerkers. Dat leidt tot een pijnlijk spanningsveld, waarin prestaties en persoonlijk gedrag onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn geraakt.
